Nét độc đáo của sầu riêng Cái Mơn – Chợ Lách

Ngày đăng: 10-08-2018 | Chuyên mục: Cây sầu riêng | Tác giả: Ks. Lê Văn Đơn - Phòng Nông nghiệp và PTNT Chợ Lách

Sầu riêng, măng cụt Cái Mơn
Nghêu sò Cồn Lợi, thuốc ngon Mỏ Cày

Hai câu ca dao trên nói lên nét độc đáo của đặc sản vùng miền làm nên thương hiệu nổi tiếng một thời. Tuy có nhiều sản phẩm dần mai một do không còn phù hợp với xu thế phát triển của xã hội, nhưng cũng có những sản phẩm ngày càng phát huy và nâng tầm thương hiệu như sầu riêng Cái Mơn, quýt hồng Lai Vung, bưởi 5 roi Bình Minh, vú sữa lò rèn Vĩnh Kim...

Để tìm hiểu sầu riêng Cái Mơn, đầu tiên nên biết địa danh Cái Mơn xuất phát từ đâu và từ bao giờ? Theo truyền thuyết, Cái Mơn còn gọi là Kha Mân, tiếng Khmer là Khmum có nghĩa là: “Tổ ong” đọc trại ra là “Cái Mơng” có nghĩa là rạch nhiều ong mật. Cũng có tư liệu cho rằng Cái Mơn, là do đọc trại ra từ tiếng Pháp: Caiman, có nghĩa là con sấu mõm dài, vì nơi đây xưa kia có rất nhiều tôm, cá, nhiều cá thì sẽ có nhiều cá sấu. Và giờ đây, Cái Mơn là tên một địa danh thuộc huyện Chợ Lách, tỉnh Bến Tre, vùng đất nổi tiếng với nhiều loại trái cây đặc sản và làng nghề cây giống đã được ghi vào sách kỷ lục guinness Việt Nam vào năm 2005 “Về nơi cung cấp giống cây ăn quả do người dân tự lai tạo lớn nhất Việt Nam”.

Huyện Chợ Lách nói chung và Cái Mơn nói riêng có được vị trí khá thuận lợi, cùng với khí hậu điều hòa, được bồi tụ phù sa bởi hai con sông lớn Cổ Chiên và Hàm Luông, lại được tưới tắm bởi một hệ thống kênh rạch nhánh lớn, nhỏ chạy ngang dọc, nước ngọt quanh năm. Vùng đất Cái Mơn, nhờ đó, đã giúp cho người dân nơi đây phát triển vùng cây trái đặc sản thuộc loại trù phú nhất của khu vực Đồng Bằng Sông Cửu Long nói riêng và toàn Nam Bộ nói chung. Cái Mơn cũng là chỉ dẫn địa lý gắn liền với nghề sản xuất cây giống và trái cây sầu riêng.

Nhắc đến sầu riêng người ta thường nghĩ ngay đến hình dạng và mùi thơm rất đặc trưng của nó. Sầu riêng được mệnh danh là vua của các loại quả, là thứ quả nhiệt đới rất giàu dinh dưỡng và được nhiều người ưu thích. Tuy nhiên, nói đến chất lượng thì không đâu bằng sầu riêng Cái Mơn – Chợ Lách, cho dù cây giống đều được sản xuất từ vùng đất Cái Mơn và được đem đi trồng ở khắp mọi nơi và chính đây là nét đặc trưng làm nên thương hiệu nổi tiếng “Sầu riêng Cái Mơn”.

Lần về quá khứ, theo website http://caimon.org/CaytraiCM/NgSRiengCM.htm, trong thời gian dạy học cho các hoàng tử ở Hoàng gia Campuchia, ông Phó Lưu cố công tìm các giống sầu riêng ngon nhất mang về trồng ở khu vườn bên bờ sông Cái Mơn. Trong số sầu riêng mang về có một cây rất đặc biệt, được ông đặt tên là sầu riêng sữa bò do có hương thơm ngào ngạt và béo ngọt như sữa bò, cơm lại nhão, hạt thì lép vỏ lại mỏng. Đó cũng chính là giống sầu riêng cơm vàng hạt lép Chín Hóa (gọi tắt là sầu riêng Chín Hóa) đây cũng là cây giống quốc gia được Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn công nhận vào tháng 3 năm 2004 và trước đó năm 2003 đã được Cục Sở hữu công nghiệp Việt Nam (nay là Cục Sở hữu trí tuệ) cấp giấy chứng nhận bảo hộ thương hiệu đầu tiên ở đồng bằng sông Cửu Long với giống sầu riêng mang đẳng cấp quốc gia.

Cây sầu riêng Cái Mơn.

Như vậy có thể khẳng định rằng giống sầu riêng sữa bò của ông Phó Lưu mang về trồng trên đất Cái Mơn đã đặt nền móng cho thương hiệu và tiếp đến là sầu riêng hạt lép Chín Hóa có nguồn gốc từ sầu riêng sữa bò lần nữa khẳng định cho thương hiệu sầu riêng Cái Mơn sau nhiều lần đạt giải cao trong các lần hội thi trái ngon và được công nhận là cây giống quốc gia.

Ngày nay, ngoài giống sầu riêng hạt lép Chín Hóa còn có sầu riêng Monthong được du nhập từ Thái Lan và sầu riêng Ri6 được bình tuyển, chọn lọc với những tính tốt, đặc trưng. Đến nay, các giống này trồng nhiều ở Tây nguyên, miền Đông Nam Bộ và khu vực đồng bằng sông Cửu Long. Nhưng chất lượng trái mỗi nơi mỗi khác cho dù cây giống phần nhiều đều được sản xuất từ làng nghề cây giống hoa kiểng Cái Mơn. Riêng với vùng đất Cái Mơn hai giống sầu riêng Ri6 và Monthong lại một lẫn nữa tạo nét độc đáo riêng so với những vùng đất khác. Điều này đã được khẳng định từ các chuyên gia trong tạo lập chỉ dẫn địa lý cho sầu riêng Cái Mơn.

Kết quả phân tích cho thấy sầu riêng giống Ri 6, Monthong trồng tại Cái Mơn - Chợ Lách thể hiện sự vượt trội về tỷ lệ cơm ăn được, chất lượng so với giống cùng loại được trồng ở nơi khác. Các chỉ tiêu về năng lượng, độ brix, protein, chất béo, ẩm độ và vitamin C của cơm sầu riêng trồng tại vùng đất Cái Mơn-Chợ Lách đều khác biệt có ý nghĩa ở mức 5 %;  Các khoáng chất (Ca, K, Na) trong cơm sầu riêng cũng đều cao hơn và khác biệt có ý nghĩa thống kê ở độ tin cậy 95 % (P < 0,05) so với quả được lấy mẫu tại tỉnh Đồng Nai và Bình Dương. Ẩm độ cơm sầu riêng là một trong những đặc tính lý - hóa học quan trọng để đánh giá chất lượng sầu riêng vì nó có liên quan đến việc đánh giá về cảm quan: độ khô ráo, cấu trúc cơm sầu riêng, mùi thơm và nhất là thời gian tồn trữ. Kết quả phân tích hàm lượng nước trong cơm sầu riêng là thấp nhất nên múi quả khi cầm không bị dính tay.

Hương vị sầu riêng Cái Mơn.

Lý giải sự vượt trội về chất lượng trái sầu riêng trồng trên vùng đất Cái Mơn, các chuyên gia cho rằng vùng trồng sầu riêng Cái Mơn thuộc vùng đất cao ven sông Hàm Luông và Cổ Chiên có nguồn phù sa sông Tiền dồi dào với nước tưới có chứa nhiều các ba dờ hòa tan như Canxi và Magiê đã góp phần tạo nên hương vị đặc sắc của cây trái nói chung và quả sầu riêng Cái Mơn nói riêng.

Kết quả phân tích đất cho thấy các ưu điểm nổi bật ảnh hưởng đến sự phát triển và chất lượng sầu riêng như: Sa cấu đất thuộc nhóm đất sét pha thịt nhẹ do có thành phần cát cao (10-12 %) nên có khả năng thoát nước tốt tránh bị úng, ngập ảnh hưởng đến sự phát triển cây sầu riêng và làm sượng cơm quả; Hàm lượng chất hữu cơ trong đất vườn sầu riêng có lượng hữu cơ trong đất cao nên đạm tổng số, Canxi và Kali trao đổi trong đất vườn sầu riêng đều cao; Các chỉ tiêu phân tích về chất lượng nước tưới cho sầu riêng Cái Mơn cũng cho thấy các đặc điểm nổi trội về Canxi, Magiê và Kali hòa tan trong nước so với các vùng khác; Các chỉ tiêu chất lượng quả cảm nhận được khi ăn bao gồm vị ngọt (độ Brix), vị béo, hàm lượng protein và vitamin C, hàm lượng dinh dưỡng với các khoáng chất thiết yếu của 2 giống sầu riêng Ri 6 và Mongthon trồng tại Cái Mơn - Chợ Lách đều cao hơn quả sầu riêng cùng loại được trồng tại 2 tỉnh Bình Dương và Đồng Nai.

Ngoài ra, yếu tố con người cũng góp phần tạo nên hương vị độc đáo, một nét riêng mà không đâu có được. Hiện các vườn sầu riêng Cái Mơn đều có thiết kế hệ thống mương thoát thủy tốt vào mùa mưa và đồng thời có thể dùng để tích trữ nguồn nước ngọt phục vụ tưới bổ sung vào các tháng mùa nắng và có cống ngăn nước mặn đảm bảo cho sầu riêng Cái Mơn sinh trưởng tốt. Xử lý ra hoa nghịch vụ, rải vụ sầu riêng cũng được người dân Cái Mơn thực hiện khá thành công góp phần nâng tầm thương hiệu sầu riêng Cái Mơn.

Vườn sầu riêng Cái Mơn.

Như vậy, chính vùng đất Cái Mơn được hình thành bằng phù sa bồi của hệ thống sông Tiền cho nên trong đất và nước có chứa nhiều dinh dưỡng cần thiết kết hợp với tình người đã tạo nên hương vị độc đáo của cây trái Chợ Lách nói chung và sầu riêng Cái Mơn nói riêng.

Trải qua hơn 100 năm, sầu riêng Cái Mơn đã trở thành một thương hiệu nổi tiếng, có uy tín trên thị trường cả nước, được đánh giá cao về chất lượng, hơn hẳn các giống sầu riêng trồng ở các nơi khác về vị ngọt, hương thơm cũng như số lượng múi của trái. Và đang từng bước tham gia vào thị trường nước ngoài, điển hình là đã giành được thị trường Trung Quốc từ giống sầu riêng Monthong của Thái Lan, dần khẳng định thương hiệu sầu riêng Cái Mơn trên trường quốc tế.