Khoa học công nghệ - đòn bẩy định vị du lịch Bến Tre trên bản đồ du lịch nông nghiệp đồng bằng sông Cửu Long
Ngày 5/6/2020, tại Trường Đại học An Giang thuộc Đại học Quốc gia Tp Hồ Chí Minh, Trường Đại học KHXH&NV Tp Hồ Chí Minh đã phối hợp tổ chức Hội thảo khoa học Quốc gia chủ đề “Tiềm năng và thực trạng khai thác du lịch nông nghiệp ở ĐBSCL”. Đây là Hội thảo trong khuôn khổ Đề tài cấp nhà nước “Phát triển chuỗi giá trị du lịch nông nghiệp tại ĐBSCL trong bối cảnh mới”, Mã số: KX.01.52/16-20.
Ông Lê Văn Phước, Phó Chủ tịch UBND tỉnh An Giang phát biểu tại Hội thảo. Ảnh LT. |
Tham dự Hội thảo có đại diện lãnh đạo UBND tỉnh An Giang, lãnh đạo các sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Liên hiệp các Hội KHKT, các Trường ĐH – CĐ, các Viện, Trung tâm Nghiên cứu, các nhà khoa học, học viên sau ĐH, sinh viên ĐH chuyên ngành Văn hóa, Du lịch, Nông nghiệp đến từ Tp Hồ Chí Minh, các tỉnh trong khu vực ĐBSCL.
Phát biểu tại Hội thảo, ông Lê Văn Phước, Tỉnh ủy viên, Phó Chủ tịch UBND tỉnh An Giang nhấn mạnh ĐBSCL hội đủ các điều kiện để làm du lịch nông nghiệp, tỉnh An Giang đã dành nhiều sự quan tâm, đầu tư cho du lịch nông nghiệp nhưng vẫn chưa vực dậy như mong muốn một tiềm năng to lớn làm nên sự khác biệt của du lịch ĐBSCL, lý do chính là chưa xác định được chuỗi giá trị du lịch nông nghiệp tại ĐBSCL trong bối cảnh mới. Do đó, yêu cầu xác định chuỗi giá trị du lịch nông nghiệp của khu vực là rất cần thiết không chỉ cho tỉnh An Giang mà tất cả các tỉnh, thành trong vùng. Đây là điều làm cho hội thảo được đặc biệt quan tâm trong suốt thời gian qua.
Các chuyên gia tại Hội thảo và đại biểu Bến Tre - Bà Nguyễn Thị Ngọc Dung (Thứ 4 từ phải, hàng đầu). Ảnh LT. |
Tại hội thảo, đại biểu tham dự đã nghe trình bày 5 tham luận được tuyển chọn từ 25 bài nghiên cứu, trong số này có đến 4 bài nghiên cứu trực tiếp về du lịch nông nghiệp tỉnh Bến Tre gồm: “Mô hình du lịch nông nghiệp ở Bến Tre – Hiện tại và tương lai”, PGS.TS Đoàn Thị Mỹ Hạnh, trường ĐH Văn Hiến; “Du lịch nông nghiệp gắn với du lịch cộng đồng tỉnh Bến Tre”, Trần Công Hận, Trường ĐH KHXH&NV Tp Hồ Chí Minh; “Xây dựng mô hình “Nông dân làm du lịch”tại Đồng bằng sông Cửu Long – Trường hợp huyện Châu Thành và Mỏ Cày Nam tỉnh Bến Tre”, Vũ Nhật Tân, Trường ĐH Văn Hiến và Phát triển chuỗi giá trị du lịch nông nghiệp từ cây dừa ở Bến Tre, Phạm Văn Luân, Trường Cao đẳng Bến Tre.
PGS.TS Ngô Thị Phương Lan, Hiệu trưởng Trường ĐH KHXH&NV Tp Hồ Chí Minh trong phần trình bày báo cáo tham luận “Nâng cấp chuỗi giá trị du lịch nông nghiệp ở ĐBSCL gắn với xây dựng nông thôn mới” qua 5 trường hợp phân tích chuỗi giá trị du lịch nông nghiệp ĐBSCL, trong đó Bến Tre là trường hợp thứ 2 đã chỉ rõ, Bến Tre có nhiều lợi thế khai thác phát triển du lịch nông nghiệp với việc khai thác cảnh quan sinh thái và sinh kế nông nghiệp với trung tâm là Cái Mơn, Chợ Lách.
Đặc biệt, PGS.TS Đoàn Thị Mỹ Hạnh, Trường ĐH Văn Hiến trong báo cáo tham luận “Mô hình du lịch nông nghiệp ở Bến Tre – Hiện tại và tương lai”; đã chỉ rõ: Bến Tre là một điểm đến mới nổi trong vùng ĐBSCL, những năm gần đây số lượt khách đến Bến Tre tăng nhanh nhưng doanh thu trung bình trên lượt khách còn khá thấp, chỉ hơn 800. 000 đồng/lượt. Du lịch nông nghiệp Bến Tre chỉ mới bắt đầu phát triển vài năm qua với các điểm du lịch nông nghiệp vận hành theo mô hình kinh doanh dựa vào cộng đồng, Bến Tre cần liên kết các điểm du lịch nông nghiệp để gia tăng sức mạnh thị trường và xây dựng thương hiệu sản phẩm. Nghiên cứu của PGS.TS Đoàn Thị Mỹ Hạnh cũng đã đưa ra khuyến nghị cho Bến Tre: áp dụng từ những phân tích dữ liệu định tính các mô hình kinh doanh du lịch hiện có của Bến Tre và các mô hình liên kết thành công trong du lịch nông nghiệp ở Ấn Độ và Pháp.
GS Chung Hoàng Chương (bìa trái) và Ths Phạm Văn Luân (bìa phải). Ảnh LT. |
Đại biểu tham gia hội thảo rất quan tâm đến phần trình bày tham luận của GS Chung Hoàng Chương, Trung tâm Nghiên cứu Quốc tế, Trường ĐH KHXH&NV Tp Hồ Chí Minh: “Mô hình du lịch thích nghi với thiên nhiên” với nhiều khuyến nghị cho Bến Tre tham khảo khi làm du lịch nông nghiệp có sự phối hợp yếu tố sông nước ruộng vườn, đưa ra các mô hình du lịch đặc thù hậu covid-19 như “Con đường Xanh văn hóa, tâm linh”; “Con tôm ôm cây lúa”… trao đổi với Bến Tre, GS Chung Hoàng Chương nhấn mạnh yếu tố văn hóa là nền tảng cho du lịch nông nghiệp xứ dừa với các điểm nhấn: Cây Dừa Bến Tre, Danh nhân Bến Tre từ những tên tuổi lỗi lạc như bác học Trương Vĩnh Ký, cụ Đồ Chiểu và ngay cả những nhân vật “đặc biệt” như ông Đạo Dừa – Nguyễn Thành Nam… đây sẽ là những cột mốc bổ sung và làm nên một diện mạo luôn mới lạ, hấp dẫn du khách trong và ngoài nước của du lịch nông nghiệp Bến Tre và từ đó xác lập vị trí Bến Tre trên bản đồ du lịch ĐBSCL.
Trong bài nghiên cứu của mình Ths Phạm Văn Luân cho biết: Bến Tre tuy có sự tăng trưởng khách du lịch hàng năm nhưng du lịch Bến Tre chưa bắt nhịp, khai thác các lợi thế tạo ra các sắc thái riêng, đa dạng hoá sản phẩm du lịch nông nghiệp từ chuỗi giá trị cây dừa, đó là những giá trị vật chất và tinh thần rất đặc biệt, hiện diện và gắn liền với đời sống của cư dân Bến Tre từ bao đời nay đến mức được khái quát thành “Văn hóa dừa”. Dừa đi vào thế giới nghệ thuật với thơ ca, hội họa, âm nhạc… lịch sử Bến Tre từ xưa nay đã minh chứng cho sự gắn bó thủy chung giữa cây dừa với người Bến Tre.
Chính vì vậy, Bến Tre đã tập trung xây dựng và hoàn thiện chuỗi giá trị sản phẩm nông nghiệp chủ lực của tỉnh trên cơ sở gắn sát nhu cầu thị trường, tăng cường đẩy mạnh ứng dụng khoa học và công nghệ (KH&CN) vào sản xuất, tổ chức lại sản xuất theo hướng liên kết theo mô hình hợp tác, hợp tác xã kiểu mới. Chương trình KH&CN phát triển ngành dừa tỉnh Bến Tre, giai đoạn 2015 – 2020 là cơ sở quan trọng thúc đẩy chuyển giao công nghệ và nghiên cứu chuyên sâu về chuỗi giá trị cây dừa. Nhiều nhiệm vụ KH&CN được triển khai nghiên cứu và ứng dụng vào thực tiễn nâng cao năng suất chất lượng của sản phẩm dừa, nhiều dòng sản phẩm thực phẩm chức năng, mỹ phẩm từ dừa được người tiêu dùng trong và ngoài nước ưa chuộng, đáp ứng kịp thời nhu cầu chế biến xuất khẩu, đặc biệt, một số sản phẩm dừa đã có mặt ở các thị trường khó tính như: Mỹ, Nhật và châu Âu. Tỉnh đã hỗ trợ các doanh nghiệp có năng lực thực hiện các nhiệm vụ KH&CN tiếp cận các Chương trình KH&CN quốc gia; các nhiệm vụ KH&CN cấp tỉnh, cấp cơ sở do doanh nghiệp ngành dừa thực hiện; đến nay đã có 4 hợp đồng chuyển giao công nghệ giữa 2 doanh nghiệp ngành dừa của tỉnh với các đối tác trong và ngoài nước được ký kết, góp phần tạo ra sản phẩm mới, nhất là các sản phẩm từ dừa có giá trị gia tăng cao (tổng giá trị các hợp đồng 253.756 triệu đồng). Ngoài ra, tỉnh đã đặt hàng nghiên cứu sâu chuỗi giá trị cây dừa 12 đề tài, dự án KH&CN từ nghiên cứu về kỹ thuật canh tác, công nghệ chế biến, máy móc thiết bị hỗ trợ cơ giới hóa, chuyển giao công nghệ chế biến sản phẩm từ dừa có giá trị kinh tế cao đến xây dựng, phát triển thương hiệu và tiếp cận thị trường... Kết quả nghiên cứu về kỹ thuật canh tác, đã nhân rộng được mô hình khắc phục hiện tượng dừa không đậu trái (dừa treo), cải thiện năng suất dừa lấy dầu; quy trình quản lý theo hướng sinh học đối với bọ vòi voi và sâu đục trái gây hại trên cây dừa; nhân nuôi và phóng thích loài ong ký sinh Tetrastichus Brontispae ký sinh nhộng bọ cánh cứng hại dừa. Đối với các vùng trồng dừa và các doanh nghiệp, hợp tác xã, tổ hợp tác sản xuất và kinh doanh các sản phẩm từ dừa được hỗ trợ kinh phí xây dựng, áp dụng và chứng nhận các hệ thống quản lý chất lượng tiên tiến như GlobalGAP, VietGAP, ISO, HALAL, HACCP... Từ những hoạt động KH&CN trên cho thấy việc khai thác giá trị cây dừa từ góc độ kinh tế - văn hóa, khoa học xã hội và nhân văn còn khá mờ nhạt! ThS Luân đã đưa ra hướng nghiên cứu tiếp cận công nghiệp sáng tạo để bổ sung, hoàn thiện chuỗi giá trị cây dừa Bến Tre, tức là những khía cạnh bị “che khuất” của cây dừa lâu nay ít được đề cập đến, nhất là trong bối cảnh phát triển du lịch nông nghiệp. Đây là một cách tiếp cận mới, kết hợp sự sáng tạo, sản xuất và thương mại hóa các nội dung sáng tạo, những nội dung này về bản chất vừa mang tính phi vật thể và văn hóa, vừa mang tính vật thể của cây dừa. GS. Serge Mantienne đến từ Pháp khi trao đổi về định hướng khai thác du lịch Bến Tre từ năm 2016 đã có khuyến nghị tỉnh Bến Tre cần đặc biệt quan tâm đến cây dừa, bởi cây dừa là đòn bẩy để du lịch nông nghiệp Bến Tre có sự khác biệt, hấp dẫn du khách trong và ngoài nước một cách tự nhiên, bền vững.
Phát biểu tại Hội thảo, bà Nguyễn Thị Ngọc Dung, Phó GĐ Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Bến Tre đã nhấn mạnh: Ngày nay du lịch nông nghiệp đang được chú ý phát triển và rất được du khách đón nhận, phát triển du lịch nông nghiệp mang lại nhiều triển vọng cho sản xuất nông nghiệp, cải thiện sinh kế và phát triển bền vững nông thôn ở Bến Tre. Tỉnh Bến Tre ghi nhận ý kiến của các chuyên gia tâm huyết dành cho Bến Tre tại hội thảo. Bến Tre là tỉnh có nhiều lợi thế về tự nhiên, nông nghiệp, văn hóa và chính sách đầu tư phát triển du lịch nông nghiệp, tỉnh xin đăng ký 1 nhiệm vụ khoa học dành cho du lịch nông nghiệp Bến Tre với Trường ĐH Khoa học Xã hội và Nhân văn Tp Hồ Chí Minh, hai bên sẽ sớm xúc tiến cho nhiệm vụ này trong thời gian tới.
Bà Nguyễn Thị Ngọc Dung phát biểu tại Hội thảo. Ảnh LT. |
Bên lề Hội thảo, ThS Phạm Văn Luân, Phó Trưởng phòng NCKH-QHQT, Trường Cao đẳng Bến Tre đã có cuộc trao đổi với TS Trương Minh Huy Vũ – Phó Giám đốc Phụ trách Khu Công nghệ phần mềm (CNPM) ĐHQG- Tp Hồ Chí Minh, ông Lê Nhật Quang – Phó Giám đốc Khu CNPM kiêm Giám đốc Trung tâm Khởi nghiệp đổi mới sáng tạo ĐHQG-Tp Hồ Chí Minh và các thành viên đại diện cho Hệ Sinh thái khởi nghiệp của ĐHQG-Tp Hồ Chí Minh. TS Trương Minh Huy Vũ đã giới thiệu về chương trình hỗ trợ xây dựng hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo phục vụ phát triển bền vững Đồng bằng sông Cửu Long với gợi ý cần thiết có một không gian đổi mới sáng tạo đặt tại 1 trường ĐH – CĐ ở Bến Tre thay vì được bố trí như hiện nay nhằm thực sự phát huy công năng của thiết chế này, để không gian sáng tạo ở Bến Tre phải là nơi ươm mầm ra những doanh nghiệp khởi nghiệp thành công như Trung tâm Khởi nghiệp đổi mới sáng tạo ĐHQG- Tp Hồ Chí Minh đã thực hiện thành công với các công ty khởi nghiệp: Cohota, Tessa, Shub Classroom, MimosaTek… Trao đổi về định hướng phát triển du lịch Bến Tre, TS Trương Minh Huy Vũ và ThS Phạm Văn Luân đề thống nhất cho rằng Bến Tre không nên có quá nhiều khu, cụm công nghiệp nếu thực sự xác định du lịch là kinh tế mũi nhọn. Theo ThS Phạm Văn Luân, hiện Khu CNPM, ĐHQG-Tp Hồ Chí Minh đang thực hiện dự án Hệ thống thông tin ĐHQG-Tp Hồ Chí Minh tại Trường ĐH An Giang; hệ sinh thái khởi nghiệp cho Trường ĐH An Giang với các định hướng hợp tác chia sẻ, chuyển giao các công nghệ từ ĐHQG-Tp Hồ Chí Minh cho tỉnh An Giang thông qua Trường ĐH An Giang với mục tiêu phục vụ phát triển bền vững bao gồm: Giải pháp quan trắc nước, độ mặn, lưu lượng; hệ thống quản lý nông trại (e-farm) dành cho trái cây và thủy sản; hệ thống thương mại điện tử cho trái cây và thủy sản; giải pháp đào tạo, học và học tập trực tuyến cho nông dân, các trường nghề, trường THCS, THPT... tất cả đều đang rất cần cho Bến Tre nếu ngành KH-CN Bến Tre và các sở ngành, trường học quan tâm kết nối sẽ góp phần đẩy mạnh nghiên cứu, ứng dụng và chuyển giao công nghệ trong thời đại cách mạng công nghiệp 4.0, giúp Bến Tre tạo ra những bước đột phá trong xác lập và phát triển hai mũi nhọn du lịch và nông nghiệp bằng kênh khoa học – công nghệ.