Enzym và ứng dụng của nó có trong phổi dừa Bến Tre
Gạo mầm cũng là gạo lứt nhờ ứng dụng công nghệ đã kích hoạt và tối ưu hóa hợp chất GABA và các dưỡng chất có sẵn trong mầm gạo nên gạo mầm có giá trị dinh dưỡng, mang đến nhiều lợi ích sức khỏe hơn, tạo ra giá trị gia tăng gấp 5 lần so với gạo lứt. Bến Tre hiện có sản phẩm từ mầm có giá trị nhưng chưa được khai thác như phổi dừa gọi theo ngôn ngữ khoa học còn theo phương ngữ Bến Tre là mộng dừa.
Hình dạng mộng dừa
Trong thiên nhiên, enzym cellulase và hemicellulase không tồn tại ở dạng tinh khiết mà thường ở dạng kết hợp với nhau. Phức hợp enzym này tham gia vào việc thủy phân vách tế bào thực vật nên được gọi chung là cytolase.
Quả dừa thuộc loại quả hạch, cấu tạo từ ngoài vào trong có vỏ và hạt. Phần phôi nhũ có phôi nhũ lỏng là nước dừa và phôi nhũ đặc là cơm dừa. Phôi của quả dừa trưởng thành có hình trụ, nằm trong cơm dừa, dưới lỗ mầm. Lúc nảy mầm, vùng ở đầu gần lá mầm mọc dài ra, kéo chồi và rễ mầm chui ra ngoài lỗ mầm, phần còn bên trong quả sẽ phát triển thành một khối hình cầu gọi là mộng dừa. Mộng dừa có vai trò hấp thu chất dinh dưỡng để nuôi cây con; có dạng thể xốp, phát triển thể tích rất nhanh theo sự phát triển của chồi.
Giữa chiều cao chồi và kích thước mộng dừa có mối tương quan, chiều cao của chồi phát triển từ 7 – 70 cm, thể tích khoang quả dừa tăng 318,6 – 440 cm3 và thể tích của mộng dừa cũng tăng dần từ 132,1 - 440 cm3. Mộng dừa phát triển đầy đủ (chiếm hết thể tích khoang) khi chiều cao chồi đạt 30 cm.
Mộng dừa. |
Mặt cắt dọc mộng dừa. |
Hàm lượng enzym
Theo Nguyễn Trung Phong, Phạm Thị Mai, Thạch Khiêm và các cộng sự (2002), “Nghiên cứu phát triển các sản phẩm chế biến từ nguyên liệu các cây có dầu, tinh dầu, hương liệu phục vụ cho công nghiệp thực phẩm và hàng tiêu dùng”, Báo cáo trình bày tại Hội nghị nghiệm thu đề tài khoa học và công nghệ của Bộ Công nghiệp, Thành phố Hồ Chí Minh; Trần Minh Tâm (2000), “Nghiên cứu chế biến một số sản phẩm thức ăn từ nguồn protein và lipid thực vật phục vụ nhu cầu và khẩu vị người tiêu dùng”, Báo cáo trình bày tại Hội nghị nghiệm thu đề tài khoa học và công nghệ của Sở Khoa học Công nghệ và Môi trường thành phố Hồ Chí Minh, Thành phố Hồ Chí Minh và các nghiên cứu về dừa Ta xanh Bến Tre cho kết quả hoạt độ cellulase và hemicellulase của mộng dừa (58,l1 UI/g chất khô và 45,47UI/g chất khô, UI là một đơn vị đo lường cho các giá trị của một chất (lượng chất, thể tích, khối lượng) cao hơn hoạt độ cellulase và hemicellulase của cơm dừa (1,37 Ul/g chất khô và 5,98 Ul/g chất khô). Hoạt độ cellulase và hemicellulase của mộng dừa cao nhất ở giai đoạn chồi dừa cao 15 – 20 cm; sau đó giảm dần khi chồi dừa phát triển cao hơn. Hoạt độ cellulase và hemicellulase của cơm dừa cao nhất ở giai đoạn chồi dừa cao 30 - 40cm; sau giai đoạn này hoạt độ cellulase và hemicellulase giảm thấp.
Trong mộng dừa enzym đã được hình thành và thể hiện hoạt tính sớm hơn trong cơm dừa. Kết quả này có thể góp phần trong lý giải về nguồn gốc của các enzym này trong quả dừa, có 3 khả năng giải thích nguồn gốc các enzym thủy phân vách tế bào cơm dừa. Có thể chúng được tổng hợp bởi phôi và được tiết vào cơm dừa, hoặc được tổng hợp trong cơm dừa khi có dấu hiệu cảm ứng của phôi, hoặc đã hiện diện và dự trữ trong cơm dừa, sau đó được hoạt hóa bởi thông tin điều hòa phát ra từ phôi. Quá trình tiêu hóa cơm dừa của mộng dừa được thực hiện dần từng lớp, đầu tiên phân hủy vách và màng tế bào, tiếp đến là sử dụng các thành phần tế bào chất. Lớp biểu bì của mộng dừa được xem là tầng sinh các enzym. Những vùng tiếp xúc với mộng dừa thì cơm dừa mỏng dần và tiết ra nhiều dầu ở dạng tự do.
Theo kết quả nghiên cứu của Frédérique Bertrand trên giống dừa GOA thì cơm dừa của quả dừa nảy mầm không có hoạt tính cellulase, hoạt độ hemicellulase là 1,8 UI/g. Trong mộng dừa thì hoạt độ cellulase là 15 UI/g, hoạt độ hemicellulase là 10 UI/g. Điều này chứng tỏ rằng có một đặc điểm chung của các giống dừa là hoạt độ enzym cellulase và hemicellulase của mộng dừa cao hơn hoạt độ enzym cellulase và hemicellulase của cơm dừa.
Quả dừa Ta xanh Bến Tre trong quá trình nảy mầm cũng sản sinh ra hệ enzym cytolase để thủy phân vách tế bào nội nhũ, cung cấp các chất dinh dưỡng nuôi cây con. Do đó, cơm dừa và mộng dừa khi nảy mầm trở thành nguồn nguyên liệu dùng để thu nhận enzym cytolase phục vụ hoạt động sản xuất công nghiệp và đời sống xã hội.
Ứng dụng của enzym cellulase và hemicellulase: trong ngành nông nghiệp được ứng dụng làm các chế phấm bào vệ thực vật, nâng cao khả năng tăng trưởng cây trồng, bảo vệ đất; ngành hóa sinh sản xuất Bioethanol, dung môi hữu cơ, protein đơn bào, axit hữu cơ; dùng làm chất tẩy rửa để loại bỏ các chất bẩn trên các loại vải bông thô, không gây ảnh hưởng hệ sợi; lên men cải thiện quá trình sản xuất malt, giảm độ nhớt của dịch nha, cải thiện màu sắc và mùi vị rượu vang; ứng dụng trong ngành thực phẩm làm chất chống oxy hóa, nâng cao chất lượng tinh bột và protein; cải thiện độ nhớt, kết cấu, hương vị của nước hoa quả; trong sản xuất giấy hỗ trợ quá trình nghiền bột giấy, giảm lượng chất tẩy hóa học, lượng nước tiêu thụ, sản xuất giấy dễ phân hủy sinh học và làm mềm hàng may mặc, tăng tính ổn định của các loại vải cellulose, tẩy thuốc nhuộm.
Thiết bị dùng trong tách enzym. |
Từ đó, cho thấy mộng dừa Bến Tre là nguồn nguyên liệu quý giá, rất cần các nhà đầu tư về địa phương để đầu tư thu nhận, khai thác và phát triển chế phẩm enzym cytolase từ nguồn nguyên liệu sẵn có này.