Kỹ thuật trồng đậu bún theo hướng an toàn
Đậu bún là loại rau ăn trái được trồng khá phổ biến vì đây là loại cây trồng không kén đất, có thể trồng được quanh năm và hơn hết chúng mang lại hiệu quả kinh tế cao. Tuy nhiên, đậu bún rất dễ nhiễm nhiều loại sâu bệnh nên trong quá trình trồng cần theo dõi thường xuyên và có biện pháp quản lý theo hướng an toàn nhằm đảm bảo cho đậu bún sạch hạn chế tối đa ảnh hưởng đến sức khỏe người tiêu dùng.
Đậu bún rất kỵ úng vì thế nên chọn đất cao ráo, thoát nước tốt. Những nơi đất thấp phải lên líp cao từ 15-20 cm. Nếu trồng mùa mưa, lên líp cao từ 40-50cm để dễ thoát nước. Lượng hạt giống gieo 30-40 kg/ha. Gieo khoảng cách trên hàng 20-30 cm, mỗi lổ gieo 2-3 hạt. Nên trồng hàng đơn trên líp, trồng hàng đơn đậu cho thời gian thu hoạch trái kéo dài hơn và dễ chăm sóc. Khi cây có 6 – 9 lá thật, ngọn bắt đầu vươn dài (có tua cuốn) thì cắm giàn cho cây leo. Đậu bún là loại cây ưa ánh sáng, do đó nên chọn nơi có đầy đủ ánh sáng để cây sinh trưởng phát triển tốt mới đạt năng suất cao. Nếu trồng thiếu ánh sáng, khả năng ra hoa đậu trái giảm, ảnh hưởng tới năng suất trái. Dinh dưỡng rất cần thiết cho đậu bún phát triển. Trung bình 1.000m2 đất cần khoảng 1 tấn phân hữu cơ ủ hoai, 50kg vôi, Super lân 30kg, Urea 10-12kg, NPK (16-16-8) 15kg và Kali clorua 10-12kg. Trước khi gieo bón lót toàn bộ lượng phân hữu cơ, vôi và 20kg Super lân. Bón thúc được chia làm 3 lần:
Lần 1 (10-15 ngày sau gieo): Urê: 3kg, Kali : 3-4kg, NPK 4,5 kg
Lần 2 (25-30 ngày): Urê : 3-4kg, Supper lân: 10kg, Kali: 4-5kg, NPK 4,5 kg
Lần 3 (40- 45 ngày): Urê: 4- 5kg, Kali: 3kg, NPK 6kg.
(Công thức phân bón này dựa trên giáo trình Sản xuất rau an toàn theo hướng VietGAP của Chi cục Bảo vệ thực vật Bến Tre đã triển khai tập huấn cho nông dân nhiều năm qua ở các huyện Châu Thành (xã Hữu Định), Giồng Trôm (xã Tân thanh), Ba Tri (An Hòa Tây,Tân Thủy), Bình Đại (Lộc Thuận, Thới Lai) và đã được nông dân ứng dụng qua nhiều vụ sản xuất rau đạt kết quả tốt. Lưu ý công thức phân bón chỉ ở mức độ tương đối, sẽ có sự gia giảm tùy theo vùng đất tốt hay xấu. Ngoài ra, nông dân cũng có thể thay đổi chủng loại phân đơn hoặc phân phức hợp như NPK 20-20-15 hoặc 30-10-10 hoặc nhiều loại phân khác, tuy nhiên phải bảo đảm được số lượng theo nhu cầu đạm, lân, kali cho cây).
Có thể sử dụng phân bón lá phun định kỳ 7-10 ngày/lần (không sử dụng khi cây có bệnh trên lá hoặc dưới gốc). Bón phân nên kết hợp với làm cỏ và xới vun gốc để tránh thất thoát phân bón do sự canh tranh dinh dưỡng của cỏ dại cũng như do bốc hơi hoặc rửa trôi. Khi cây ra hoa cần tỉa bớt lá già, lá bị sâu bệnh nhằm tạo cho ruộng thông thoáng, hạn chế sự lây lan của sâu bệnh.
Đậu bún từ lúc gieo đến bắt đầu thu hoạch là 50 – 60 ngày. Thời gian thu trái phụ thuộc vào điều kiện chăm sóc. Nếu chăm sóc tốt thì thời gian thu hái sẽ kéo dài. Trong thời gian thu hoạch rộ, khoảng 2 -3 ngày thu một lần. Sau mỗi lần thu hoạch nên bổ sung phân hữu cơ (giai đoạn này hạn chế sử dụng phân hóa học) để cây tiếp tục ra nhiều trái. Nếu muốn để giống gieo vụ sau thì nên chọn cây sinh trưởng tốt, nhiều trái, trái tốt không sâu bệnh, trái có nhiều hột, nằm trên đoạn thân từ 0,5 – 1m cách mặt đất. Thu hoạch khi vỏ trái chuyển sang màu vàng, gập đôi không gãy, phơi khô đập lấy hạt và bảo quản nơi khô ráo thoáng mát.
 |
 |
|
|
Triệu chứng bệnh đốm vi khuẩn trên lá đậu bún.
|
Bệnh đốm vi khuẩn phát triển nặng nhiều đốm bệnh liên kết làm cháy lá. |
Trong suốt quá trình sinh trưởng và phát triển, đậu bún bị nhiều loài dịch hại tấn công, trong đó phổ biến nhất là bệnh đốm vi khuẩn. Bệnh do vi khuẩn Xanthomonas phaseoli gây ra. Bệnh gây hại chủ yếu trên lá, thỉnh thoảng phát triển cả trên thân và trái. Triệu chứng đầu tiên trên lá là những đốm nhỏ hình dạng bất định, hơi ướt, màu nâu nhạt có viền màu xám, xung quanh vết bệnh có quầng màu vàng. Bệnh nặng vết bệnh lan rộng ra, nhiều vết bệnh liên kết lại làm lá bị cháy, giảm khả năng quang hợp, lá rụng sớm, cây xơ xác. Trên thân và trái, vết bệnh là những đốm nhỏ xanh nhạt, nhũn nước, sau đó chuyển màu nâu và khô, hình dạng bất thường, hơi lõm vào. Cây nhiễm bệnh đậu trái ít và trái nhỏ, giảm năng suất rỏ rệt. Vi khuẩn thường không tồn tại trên thân, lá bệnh mà chủ yếu tồn tại trên hạt giống trong thời gian khá dài. Vi khuẩn bắt đầu xâm nhiễm khi cây có lá non và tiếp tục lây lan cả ruộng đậu. Bệnh phát triển mạnh trong điều kiện nóng ẩm, bón nhiều đạm. Để quản lý bệnh đốm vi khuẩn nên vệ sinh đồng ruộng, xử lý hạt giống trước khi gieo. Khi phát hiện bệnh phun thuốc gốc đồng, nhóm thuốc có hoạt chất Kasugamycin (Kasumin) hoặc Oxolinic acid (Starner).
 |
 |
|
|
Trưởng thành và ấu trùng rầy mềm. |
Rầy mềm tấn công trên trái đậu bún tím làm trái cong queo, đuôi trái bị tóp. |
Ngoài bệnh hại, đậu bún thường bị rầy mềm tấn công. Rầy mềm có tên khoa học Aphis gossypii, họ Rệp muội (Aphididae). Rầy mềm hình quả lê, dài khoảng 1-2mm (khoảng bằng hạt mè). Màu sắc thay đổi từ vàng nhạt đến xanh thẩm hoặc xanh đen. Mật số rầy mềm tăng rất nhanh nhưng khi hết thức ăn hoặc mật số quá đông chúng sẽ mọc cánh và di chuyển đi nơi khác. Cả rầy non và rầy trưởng thành ít di chuyển, sống tập trung ở đọt non, lá non, bông và trái non. Rầy mềm chích hút nhựa đọt, lá , hoa và trái non làm lá bị nhăn nheo, cây kém phát triển, đậu trái ít, trái ngắn, cong queo, đuôi trái bị tóp và lép hạt. Nếu mật số cao, rầy mềm gây thiệt hại lớn đến năng suất và phẩm chất đậu. Ngoài ra, chất thải của rầy còn tạo điều kiện cho nấm bồ hóng phát triển và nguy hiểm hơn là rầy mềm còn là môi giới truyền bệnh virus ( bệnh khảm) cho cây đậu. Ngoài thiên nhiên rầy mềm có nhiều thiên địch ăn mồi và ký sinh có khả năng khống chế sự phát triển của chúng. Vì vậy, phải thận trọng khi phun thuốc hóa học, nên sử dụng các chế phẩm trừ sâu sinh học Bacillus thuringiensis hoặc thuốc có nguồn gốc thảo mộc (Vineem) hoặc nhóm thuốc có hoạt chất Spinosad; Làm sạch cỏ dại trên ruộng đậu; Thu gom tàn dư cây trồng đem tiêu hủy; Luân canh với cây trồng không cùng họ ký chủ. Khi phun thuốc trừ rầy mềm không nên phun tràn lan, chỉ phun những dây bị nhiễm.
 |
|
Sâu cuốn lá gây hại trên lá đậu bún. |
Bên cạnh, sâu cuốn lá cũng khá phổ biến trên đậu bún. Trưởng thành sâu cuốn lá là loài bướm nhỏ (khoảng 8-10mm), màu vàng nâu. Sâu non màu vàng nhạt. Bướm thường hoạt động lúc chập tối, ban ngày nấp dưới lá và bụi cỏ. Bướm đẻ trứng rãi rác mặt dưới lá non. Sâu non chậm chạp, nhả tơ cuốn lá nằm bên trong ăn phá. Chúng cắn lá lũng thành từng lổ, khi lớn sâu ăn trụi cả đọt non và lá. Sâu cuốn lá phát sinh gây hại từ khi cây bắt đầu phát triển lá, gây hại trên lá non và cả lá già, làm giảm sự quang hợp, cây còi cọc. Thường xuyên theo dõi ruộng đậu, nếu sâu xuất hiện mật số cao có thể phun dầu khoáng, chế phẩm sinh học nấm xanh hoặc thuốc trừ sâu vi sinh như Vi-BT, Biocin,… Nên sử dụng thuốc luân phiên vì sâu cuốn lá rất mau kháng thuốc.
Đậu bún là loại rau thu hoạch liên tục, vì thế khi sử dụng thuốc bảo vệ thực vật phải hết sức thận trọng, nên chọn giải pháp hiệu quả cho nông sản sạch. Tuyệt đối đảm bảo đúng thời gian cách ly để không ảnh hưởng sức khỏe người tiêu dùng.
