Công nghệ nguồn
Công nghệ nguồn (Base Technology/Generic Technology) là những công nghệ nền tảng, có tính ứng dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực, được hình thành thông qua một quá trình nghiên cứu và phát triển dài hạn, bắt đầu từ những nghiên cứu cơ bản, sau đó được ứng dụng vào thực tế và dần trở thành nền tảng cho nhiều ngành công nghiệp khác nhau.
Các công nghệ nguồn phổ biến như Công nghệ thông tin: gồm Trí tuệ nhân tạo (AI), Dữ liệu lớn (Big Data), Điện toán đám mây (Cloud Computing), Blockchain, Mạng 5G và viễn thông. Công nghệ vật liệu: gồm vật liệu nano, vật liệu siêu nhẹ và siêu bền (carbon composite, graphene), hợp kim tiên tiến, chất bán dẫn. Công nghệ năng lượng: gồm công nghệ pin nhiên liệu và năng lượng tái tạo (năng lượng mặt trời, gió, thủy điện, sinh khối), công nghệ lưu trữ năng lượng (pin lithium-ion, siêu tụ điện). Công nghệ sinh học: gồm công nghệ sinh học phân tử, công nghệ chỉnh sửa gen (CRISPR), công nghệ tế bào gốc.
 |
| Công nghệ IOT kết nối các thiết bị thông minh. Ảnh: vtc.edu.vn. |
Công nghệ nguồn đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế, khoa học, kỹ thuật và đời sống xã hội. Dưới đây là những vai trò chính:
Thúc đẩy phát triển kinh tế-công nghiệp: Công nghệ nguồn giúp phát triển các ngành công nghiệp then chốt như điện tử, y học, hàng không vũ trụ, năng lượng tái tạo, làm nền tảng cho ngành công nghiệp mũi nhọn. Các quốc gia sở hữu công nghệ nguồn có thể dẫn đầu trong nhiều lĩnh vực kinh tế, tạo lợi thế chiến lược trên thị trường toàn cầu, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.
Hỗ trợ đổi mới và sáng tạo: Công nghệ nguồn là bước đệm để phát triển các công nghệ ứng dụng như trí tuệ nhân tạo, điện toán đám mây, công nghệ sinh học, tạo nền tảng cho công nghệ mới. Khi làm chủ công nghệ nguồn, doanh nghiệp và quốc gia có thể tùy chỉnh, nâng cấp và phát triển sản phẩm mới mà không bị phụ thuộc, mở ra nhiều cơ hội cho sáng tạo.
Đảm bảo an ninh, quốc phòng: Các công nghệ như AI, vũ khí công nghệ cao, công nghệ không gian giúp quốc gia nâng cao năng lực quốc phòng, làm chủ công nghệ chiến lược. Việc tự phát triển công nghệ nguồn giúp hạn chế rủi ro từ việc bị cấm vận hoặc phụ thuộc vào công nghệ nhập khẩu, giảm sự phụ thuộc vào nước ngoài.
Cải thiện chất lượng cuộc sống: Công nghệ sinh học, công nghệ nano, công nghệ thực phẩm giúp nâng cao sức khỏe và chất lượng sống của con người được ứng dụng trong y học và đời sống. Công nghệ năng lượng tái tạo, vật liệu xanh giúp giảm ô nhiễm và ứng phó với biến đổi khí hậu, bảo vệ môi trường:
Tạo động lực cho giáo dục và nghiên cứu: Đầu tư vào công nghệ nguồn thúc đẩy việc đào tạo nhân lực chất lượng cao, phát triển đội ngũ chuyên gia. Các quốc gia, doanh nghiệp cần hợp tác để nghiên cứu và phát triển công nghệ mới, thúc đẩy hợp tác khoa học.
Việt Nam đang đầu tư mạnh vào các công nghệ nguồn có tính chiến lược, nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế-xã hội, tăng cường khả năng cạnh tranh và hội nhập quốc tế. Dưới đây là các lĩnh vực công nghệ nguồn mà Việt Nam đang ưu tiên phát triển:
Công nghệ Thông tin-Truyền thông: Là nền tảng cho chuyển đổi số và kinh tế số bao gồm Trí tuệ nhân tạo (AI): nghiên cứu AI trong y tế, tài chính, giáo dục, an ninh. Điện toán đám mây (Cloud Computing): phát triển nền tảng trong nước như Viettel Cloud, VNG Cloud. An toàn thông tin, an ninh mạng: Viettel Cyber Security, Bkav đầu tư vào bảo mật dữ liệu. Vi mạch và bán dẫn: tăng cường R&D, hợp tác quốc tế để phát triển sản xuất chip. Mạng viễn thông 5G, 6G: Viettel, VNPT nghiên cứu và triển khai công nghệ mạng tiên tiến.
Công nghệ Sinh học: Ứng dụng trong y tế, nông nghiệp, môi trường. Công nghệ gen: phát triển giống cây trồng biến đổi gen, liệu pháp gen trị bệnh. Công nghệ vaccine: đã phát triển Nano Covax, Covivac, tiếp tục đầu tư vaccine thế hệ mới. Công nghệ sinh học môi trường: xử lý ô nhiễm, rác thải sinh học bằng vi sinh vật. Công nghệ sinh học y dược: ứng dụng tế bào gốc, công nghệ enzyme, protein tái tổ hợp.
Công nghệ Năng lượng: Hướng đến năng lượng tái tạo và bền vững gồm Năng lượng mặt trời: các dự án điện mặt trời như Trung Nam, Dầu Tiếng. Năng lượng gió: phát triển điện gió ngoài khơi tại Bạc Liêu, Ninh Thuận. Năng lượng hydro xanh: đang nghiên cứu để thay thế nhiên liệu hóa thạch. Pin lưu trữ năng lượng: đầu tư sản xuất pin lithium-ion trong nước. Lưới điện thông minh (Smart Grid): EVN ứng dụng AI, IoT tối ưu truyền tải điện.
Công nghệ Vật liệu mới: Phát triển vật liệu tiên tiến phục vụ công nghiệp, y tế, quốc phòng gồm Graphene, vật liệu nano: ứng dụng trong điện tử, y học, pin năng lượng. Polyme sinh học (Bioplastic): thay thế nhựa truyền thống, bảo vệ môi trường. Hợp kim siêu nhẹ, siêu bền: sử dụng trong hàng không, quốc phòng. Vật liệu bán dẫn: hướng tới phát triển công nghiệp vi mạch.
Công nghệ Tự động hóa và Robot: Ứng dụng trong sản xuất, giao thông, y tế gồm Robot công nghiệp: ứng dụng trong nhà máy thông minh. Xe tự hành (AGV): dùng trong kho vận, logistics. Công nghệ IoT: phát triển hệ thống nhà máy, đô thị thông minh. Robot y tế: robot hỗ trợ phẫu thuật, chăm sóc bệnh nhân.
Công nghệ Blockchain và Tài chính số: Ứng dụng vào giao dịch tài chính, quản lý dữ liệu gồm Blockchain trong ngân hàng: Vietcombank, BIDV ứng dụng trong bảo mật giao dịch. Hợp đồng thông minh (Smart Contract): ứng dụng trong tài chính, bất động sản. Tiền kỹ thuật số (CBDC): Ngân hàng Nhà nước nghiên cứu phát triển đồng tiền số quốc gia.
Công nghệ nguồn là chìa khóa để phát triển bền vững và dẫn đầu trong nền kinh tế tri thức. Quốc gia hoặc doanh nghiệp làm chủ công nghệ nguồn sẽ có lợi thế lớn trong sự phát triển và cạnh tranh toàn cầu.
