Xu hướng tự chủ về Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo trong thời kỳ cạnh tranh chiến lược hiện nay
Tự chủ trong lĩnh vực khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo (KHCN&ĐMST) ngày càng trở thành một xu hướng mới trong thời kỳ cạnh tranh chiến lược hiện nay cũng như trong tương lai. Việc tự chủ này xuất phát từ bối cảnh thế giới đã thay đổi và cạnh tranh chiến lược gia tăng.
Thế giới đang trải qua sự biến đổi chính trị và kinh tế, sự thay đổi trong quan hệ quốc tế và ảnh hưởng của các nhà lãnh đạo và chính phủ trên toàn cầu, tự chủ trong lĩnh vực KHCN&ĐMST giúp các quốc gia và tổ chức duy trì sự độc lập và ảnh hưởng của họ trong các quyết định và sự phát triển công nghệ quan trọng. Các công nghệ mới ngày càng được phát triển nhanh chóng và cạnh tranh trở nên khốc liệt hơn, tự chủ trong nghiên cứu và phát triển công nghệ giúp tổ chức và quốc gia duy trì lợi thế cạnh tranh bằng cách đảm bảo họ không phụ thuộc vào công nghệ và sản phẩm từ nguồn khác. Chuỗi cung ứng toàn cầu đã trở nên phức tạp hơn bao giờ hết và sự gián đoạn trong chuỗi cung ứng có thể gây ra sự rối loạn đáng kể, tự chủ trong KHCN&ĐMST cho phép tổ chức và quốc gia kiểm soát hơn trong việc cung cấp và sản xuất các sản phẩm và dịch vụ cần thiết, giảm thiểu rủi ro từ sự cố trong chuỗi cung ứng.
Tự chủ trong lĩnh vực KHCN&ĐMST cũng liên quan đến khả năng tự cung cấp các tài nguyên khoáng sản quan trọng. Điều này giúp đảm bảo rằng quốc gia và tổ chức có thể đáp ứng nhu cầu năng lượng và nguyên liệu quan trọng mà họ cần để phát triển và duy trì hoạt động sản xuất, nhất là sản xuất các sản phẩm công nghệ cao. Tự chủ trong KHCN&ĐMST mang lại khả năng định hình tương lai, bằng cách tạo ra các giải pháp và công nghệ mới để giải quyết các thách thức toàn cầu như biến đổi khí hậu, bệnh dịch và năng lượng sạch. Điều này có thể giúp xây dựng một tương lai bền vững hơn.
Cuộc cạnh tranh công nghệ ngày nay không chỉ xoay quanh việc phát triển và sử dụng các công nghệ quân sự, mà còn liên quan đến các công nghệ dân sự có tiềm năng. Các công nghệ này thường không chỉ dành riêng cho mục tiêu quân sự mà còn có ứng dụng trong nhiều lĩnh vực từ kinh tế đến y tế và môi trường. Do đó, khả năng kiểm soát và phát triển các công nghệ này trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Các quốc gia trên thế giới đang tập trung vào vấn đề "chủ quyền công nghệ" để định hình tương lai của họ trong cuộc cạnh tranh công nghệ toàn cầu. Khả năng của một quốc gia trong việc phát triển, tích hợp và sử dụng thành công các công nghệ mới nổi và đột phá trong các lĩnh vực quân sự và dân sự sẽ xác định sự thành công của họ trong cuộc cạnh tranh này.
Chủ quyền công nghệ là khả năng và quyền của một quốc gia kiểm soát và sử dụng công nghệ, kiến thức trong lĩnh vực công nghệ và kinh doanh. Nó bao gồm quyền đăng ký và sở hữu trí tuệ, bản quyền, sáng chế và các yếu tố khác liên quan đến sáng tạo và phát triển sản phẩm và dịch vụ. Chủ quyền công nghệ có vai trò quan trọng trong quan hệ quốc tế và thương mại, vì nó ảnh hưởng đến cách các quốc gia tương tác với nhau trong việc trao đổi công nghệ và thương mại. Các quốc gia thường tìm cách bảo vệ và thúc đẩy chủ quyền công nghệ của họ thông qua việc thiết lập luật pháp và quy định về sở hữu trí tuệ, bảo vệ bí mật thương mại và xây dựng các hệ thống quản lý sáng chế mạnh mẽ. Trong thời đại hiện đại, chủ quyền công nghệ cũng liên quan đến các vấn đề như an ninh mạng và quản lý dữ liệu cá nhân, do đó nó trở thành một khía cạnh quan trọng của cuộc tranh chấp và hợp tác quốc tế.
 |
|
Trí tuệ nhân tạo (AI) là một trong những lĩnh vực công nghệ nền tảng của Cách mạng công nghiệp lần thứ tư. Lộ trình phát triển AI. Ảnh: Thanh Tùng. |
Cuộc cạnh tranh về công nghệ hiện nay không chỉ là một cuộc cạnh tranh về sản phẩm và dịch vụ, mà còn là một cuộc cạnh tranh về giá trị, quyền lực, và cách tiếp cận đối với quy tắc và thể chế kinh tế toàn cầu. Các quốc gia đang đối mặt với sự thách thức của việc phải cân nhắc giữa mục tiêu phát triển công nghiệp và việc duy trì quyền tự chủ chiến lược trong một thế giới ngày càng liên quan đến nhau và cạnh tranh về công nghệ trở nên gay gắt hơn. Sự cạnh tranh này sẽ có ảnh hưởng lớn đến cuộc sống và tương lai của mỗi quốc gia và toàn cầu. Cuộc cạnh tranh công nghệ này đang thay đổi cách chúng ta nhìn vào quan hệ quốc tế và cách các quốc gia tương tác với nhau. Mô hình truyền thống của quan hệ quốc tế dựa trên quy tắc và thể chế đã bị đặt ra thách thức lớn bởi sự xuất hiện của cuộc cạnh tranh chiến lược trong lĩnh vực công nghệ.
Sự thay đổi và sự phức tạp của cuộc cạnh tranh công nghệ trong thế kỷ 21 đang khiến nhiều quốc gia và hệ thống chính trị phải thích nghi và thay đổi cách tiếp cận của họ đối với công nghệ để đảm bảo rằng họ có thể duy trì và củng cố vị thế của mình trong thế giới ngày càng phụ thuộc vào công nghệ và căng thẳng địa chính trị ngày càng gia tăng.
Việt Nam cũng đã khẳng định chủ trương phát triển KHCN&ĐMST, đã ban hành nhiều cơ chế, chính sách tạo thuận lợi cho KHCN&ĐMST phát triển, có những hành động cụ thể quyết liệt hướng đến các mục tiêu phát triển bền vững. Điều này được thể hiện trong các văn bản của Đảng. Hiến pháp năm 2013 khẳng định phát triển KHCN là quốc sách hàng đầu; KHCN&ĐMST giữ vai trò then chốt trong sự nghiệp phát triển kinh tế-xã hội của đất nước. Đến nay, Quốc hội cũng đã ban hành nhiều luật chuyên ngành trong lĩnh vực KHCN. Đây là cơ sở pháp lý quan trọng định hướng cho xu hướng tự chủ KHCN&ĐMST của quốc gia, bảo đảm cho sự phát triền bền vững đất nước.
