Lưu ý một số côn trùng có khả năng bùng phát trên bưởi Da xanh sau tết Nguyên Đán

Ngày đăng: 04-03-2019 | Chuyên mục: Nghiên cứu - Ứng dụng KH&CN | Tác giả: Nguyễn Thị Nguyệt - Cộng tác viên Sở KH&CN

Theo dự báo thời tiết, sau Tết Nguyên đán tình hình nắng nóng sẽ diễn ra gay gắt, không những gây bất lợi cho cây trồng mà còn là điều kiện thuận lợi cho một số côn trùng gây hại trên bưởi Da xanh. Vì thế nhà vườn cần quan tâm sớm phát hiện và có biện pháp đối phó kịp thời.    

Thứ nhất, sâu đục trái bưởi đang phát triển mạnh trước và sau Tết Nguyên đán. Nông dân đã hiểu biết khá nhiều về loài sâu này. Sâu mới nở đục ngay vào vỏ trái, ăn vỏ trái sau đó sâu lớn dần, đục sâu vào bên trong ăn thịt trái. Đường đục của sâu vừa mở đường cho nấm bệnh vừa hấp dẫn ruồi đục trái đến gây hại khiến trái bị thối và rụng sớm. Sâu đẫy sức chui ra khỏi trái và rơi xuống đất để làm nhộng.

Trái bưởi bị sâu đục trái gây hại.

Bao trái biện pháp hiệu quả ngừa sâu đục trái.

Trứng sâu đục trái bị ong mắt đỏ ký sinh.

Triệu chứng đầu tiên để sớm phát hiện sâu đục trái là những giọt nhựa màu vàng chảy ra trên bề mặt trái do sâu non mới đục vào trái. Sâu non gây hại trên trái bưởi khi bưởi đạt kích thước bằng trái cam cho đến trái sắp thu hoạch. Khi trái bị tấn công thì sau một thời gian bị rụng, ảnh hưởng đến năng suất và sản lượng rất lớn. Để hạn chế tác hại của sâu đục trái bưởi, ngoài các biện pháp như nuôi kiến vàng và tạo điều kiện cho kiến phát triển trong vườn; thu gom tất cả các trái bị sâu đục rụng xuống đất hay còn trên cây đem tiêu huỷ bằng cách cho vào dung dịch nước vôi; cắt tỉa nhánh sau thu hoạch để vườn thông thoáng, hiện nay bao trái là biện pháp hiệu quả, dễ làm, không để lại dư lượng thuốc bảo vệ thực vật trong trái và đặc biệt là không gây ô nhiễm môi trường. Bao trái nên tiến hành khoảng 1 tháng sau khi đậu trái (trái bưởi khoảng bằng nắm tay). Ngoài ra, nhà vườn có thể tự nhân nuôi ong mắt đỏ (ký sinh trứng sâu đục trái bưởi) ra vườn bưởi cũng góp phần giảm mật số sâu đục trái. Đây là biện pháp sinh học ổn định và bền vững.

Trưởng thành rầy bướm màu trắng.

Trưởng thành rầy bướm màu xanh.

Thứ hai, rầy bướm có khuynh hướng phát triển mạnh trong mùa nắng nóng. Rầy bướm thuộc Bộ Homoptera, họ Rầy bướm (Flatidae). Trưởng thành rầy bướm có màu xanh lá cây nhạt hoặc màu trắng (con màu trắng thường có kích thước lớn hơn màu xanh), chiều dài thân khoảng 10mm, lúc đậu có hình “bánh lái ghe” hay dạng cánh bườm. Mặc dù rầy bướm là một dạng rầy nhưng hình dạng con trưởng thành rất giống bướm nên gọi là rầy bướm. Lúc không bay, hai cánh xếp đứng dạng mái nhà. Ấu trùng màu trắng, có đuôi dài, khi bị đụng vào, đuôi chúng dựng lên và xòe ra giống như đuôi gà lôi. Cả thành trùng và ấu trùng thường có những cú nhảy với khoảng cách ngắn, thành trùng bay rất yếu và chậm, khoảng cách bay gần. Khi đậu, chúng thường sắp thành hàng trên các cành non để chích hút.Cả thành trùng và ấu trùng rầy bướm đều tấn công trên cây, thân, cành, lá làm suy yếu, lá bị vàng dễ rụng, ra bông ít, tỷ lệ đậu trái thấp. Nếu tấn công giai đoạn trái sẽ làm trái nhỏ, giảm năng suất và phẩm chất trái. Ngoài ra, rấy tiết mật ngọt làm nấm bồ hóng phát triển phủ đen trên lá và cành non. Rầy bướm tấn công mạnh trong mùa nắng. Vườn trồng dày rầy bướm phát triển mạnh.

Thứ ba, bọ trỉ hay còn gọi là bù lạch là loại côn trùng phổ biến trong thời tiết nắng nóng gây hại trên lá non, hoa và trái non. Bọ trỉ trưởng thành rất nhỏ. Trưởng thành đẻ trứng trong mô lá non, cành non hoặc trái non. Cả thành trùng và ấu trùng đều gây hại trên lá non, trái non. Chúng tập trung mặt dưới lá non, chích hút làm lá biến màu và cong queo. Trên trái non, bọ trỉ chích vào tế bào biểu bì tạo ra những mãng sẹo màu xám trên vỏ. Bọ trỉ gây hại phổ biến giai đoạn trái rất nhỏ (vừa rụng cánh hoa đến khi trái có đường kính khoảng 4cm). Trái bị bọ trỉ gây hại, vỏ trái bị da cám giống như triệu chứng nhện gây ra nhưng vết bị hại không tập trung thành từng mãng lớn, chỉ là một vòng tròn tập trung chung quanh lá đài hoặc lan rộng vùng gần lá đài vì chúng gây hại chủ yếu ở phía dưới lá đài lúc trái còn nhỏ nên khi trái phát triển lớn lên, vết sẹo sẽ lộ rõ. Nếu mật độ cao, bọ trỉ gây hại cả trên những trái lớn, làm giảm giá trị thương phẩm. Các trái bên ngoài tán cây thường bị hại nặng hơn.

Trưởng thành bọ trỉ.

Triệu chứng bọ trỉ gây hại trên trái.

Thứ tư, rệp dính trong thời gian gần đây gây hại phổ biến và mật số rất cao trên bưởi da xanh. Rệp dính gây hại chủ yếu trên cành, thân và trái. Thành trùng dài 2,5-3,5 mm, cơ thể hình que. Thường nông dân lầm tưởng là nấm bệnh gây hại vì chúng sống cố định bám chặt trên cành, thân, thoạt nhìn giống như  bột rắc. Ấu trùng và thành trùng chích hút nhựa làm thân cây bị khô nứt, cây sinh trưởng kém, nếu mật số cao cành bị chết khô. Trên trái chúng làm cho trái chậm phát triển, vỏ trái bị lốm đốm vàng, giảm phẩm chất. Phân của rệp thải ra còn tạo điều kiện cho nấm bồ hóng phát triển.

Rệp dính gây hại trên thân

Rệp dính gây hại trên trái

Đối với nhóm côn trùng chích hút như rầy bướm, bọ trỉ, rệp dính nên áp dụng biện pháp quản lý tổng hợp trên cơ sở chọn giải pháp an toàn và bền vững.        
- Sau thu hoạch nên tỉa cành, vệ sinh vườn cho thông thoáng, dọn dẹp những cây hoang dại trong vườn.
- Nuôi kiến vàng trong vườn bưởi là biện pháp phòng trừ sinh học hiệu quả cao.
-  Vườn bưởi bố trí mật độ hợp lý, không nên trồng quá dày.
- Trong mùa nắng nên dùng máy bơm tưới phun lên tán cây có hiệu quả hạn chế mật độ rầy, rệp và bọ trỉ.
- Tránh bón thừa đạm. Trong những vườn bón quá nhiều đạm, mật số rầy, rệp thường cao.
- Loại bỏ và tiêu hủy các bộ phận bị nhiễm rầy nặng.
- Thăm vườn thường xuyên, sớm phát hiện rệp dính hoặc rầy bướm xuất hiện trên thân, cành và quả. Để phòng ngừa bọ trỉ, khi hoa vừa rụng cánh hoặc giai đoạn trái mới tượng (khoảng bằng trái trứng cá), sử dụng thuốc hóa học để phòng trừ. Có thể sử dụng Dầu khoáng hoặc một số loại thuốc có tính lưu dẫn, thấm sâu (nhóm thuốc có hoạt chất: Spirotetramat, Imidacloprid, Chlopyrifos,…), có thể phun Dầu khoáng phối hợp với thuốc hóa học. Tuân thủ nồng độ sử dụng theo khuyến cáo trên nhãn thuốc. Sau khi diệt trừ rệp, phải phòng trừ nấm bồ hống bằng các loại thuốc gốc Đồng.

Chú ý: Các loài côn trùng trên rất mau kháng thuốc vì thế nên sử dụng luân phiên thuốc bảo vệ thực vật.