Một số vấn đề cần quan tâm trong thâm canh dừa hiện nay
Dừa được mệnh danh là “Cây của đời sống” vì dừa là cây thực phẩm, cây công nghiệp, nó cung cấp cho con người nguồn thực phẩm, nước uống giải khát, là nguyên liệu quan trọng cho ngành dược phẩm, mỹ phẩm, vật liệu tiêu dùng…
Điều kiện đất đai, khí hậu miền Nam nước ta khá phù hợp cho việc phát triển cây dừa; đặc biệt trong bối cảnh bị ảnh hưởng của biến đổi khí hậu, dừa là một trong những loại cây trồng được đánh giá có khả năng thích ứng tốt. Vì vậy trong những năm gần đây, diện tích trồng dừa đang có xu hướng gia tăng, chủ yếu do chuyển đổi từ các cây trồng trước đó kém hiệu quả.
Để canh tác dừa đạt hiệu quả cao, đặc biệt trong điều kiện bị ảnh hưởng của hạn mặn nói riêng và biến đổi khí hậu nói chung, người sản xuất hiện rất quan tâm đến các vấn đề như: Dừa cho trái sớm, năng suất cao (sai trái); ít treo trong mùa nghịch; kích thước, khối lượng trái không bị suy giảm nhiều sau thời kỳ hạn-mặn. Đây là các yếu tố kỹ thuật ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả kinh tế đối với người trồng dừa, có vai trò quan trọng không thua kém yếu tố giá cả- thị trường. Vì vậy, việc xác định các yếu tố tác động và lựa chọn đúng đắn các giải pháp hạn chế, khắc phục có ý nghĩa hết sức quan trọng trong việc cải thiện nghề trồng dừa theo hướng hiệu quả, bền vững hiện nay.
Để trồng dừa hiệu quả, trước hết phải từ khâu chọn giống. Cần chọn đúng: loại giống, cây để lấy giống, trái làm giống và cây giống đem trồng. Đây là những tiền đề có tính quyết định đến việc dừa cho trái sớm, năng suất cao sau này. Hiện nay, tại Bến Tre có các giống dừa khá nổi tiếng như:
- Các giống dừa cao (chủ yếu dùng chế biến): Ta xanh, Ta vàng, Dâu xanh, Dâu vàng…
- Các giống dừa lùn (chủ yếu là dừa uống nước): Xiêm xanh, Xiêm lục, Ẻo, Tam Quan, Dứa...
Hầu hết các cây dừa giống hiện nay trồng ở nước ta hiện nay đều được chọn từ các cây dừa mẹ có sẵn trong sản xuất. Dù là đối với nhóm dừa nào thì yếu tố năng suất cao (sai trái) và ổn định của cây dừa mẹ có ảnh hưởng di truyền rất lớn đến cây dừa con sau này. Chính vì vậy, các nhà khoa học thường khuyến cáo nên chọn các cá thể dừa cao có từ 80-100 trái/năm và khoảng 120 trái/năm đối với các cá thể dừa lùn, cần lưu ý khả năng năng suất này phải ổn định trong 03 năm liên tục. Ngoài ra, các nghiên cứu chuyên sâu trên thế giới cũng đã góp phần làm sáng tỏ và đầy đủ hơn các yếu tố liên quan để chọn cây dừa giống ưu tú. Cụ thể trên cùng một giống, các cây dừa chọn từ trái nặng, nảy mầm nhanh, phiến lá rộng ở vườn ươm, phiến lá và cuống lá trưởng thành ngắn, cây trưởng thành dáng lá hơi rũ, ra hoa sớm là những cây sẽ cho trái sớm, năng suất cao.
Bên cạnh chọn giống, kỹ thuật bón phân cũng cần phải có sự bổ sung điều chỉnh phù hợp hơn so với cách bón phân trước nay. Cụ thể:
- Đối với dừa giai đoạn nhỏ đến khoảng 10 năm tuổi, các loại phân lân (Super lân, lân nung chảy…) bón kết hợp với chất đạm và phân kali góp phần làm gia tăng sản lượng, góp phần giúp cây ra hoa sớm. Điều này càng có ý nghĩa trong điều kiện đất trồng có phèn, lân dễ tiêu trong đất thường ở mức thấp. Thiếu lân còn làm các vườn dừa trẻ dễ bị bệnh cháy đốm lá do nấm Helminthosprium sp gây ra. Như vậy, quan điểm trồng dừa không cần bón phân lân nhiều, trong trường hợp này, là chưa chính xác. Vì vậy, lượng phân bón khuyến cáo cho dừa sau năm năm hiện nay bình quân vào khoảng 1kg Urea+ 2kg Super lân+ 1,2kg KCl (Kali Clorua), tuy nhiên vào giai đoạn dừa 5-10 tuổi, tùy theo tình trạng sinh trưởng, phát triển của cây có thể tăng lượng phân lân lên từ 30-50% để phát huy tiềm năng năng suất.
- Cần bổ sung chất Canxi, theo nghiên cứu của các chuyên gia I.R.H.O (Viện nghiên cứu Dầu và cây có dầu Pháp), dừa là cây “ưa Canxi”. Hiện tượng thiếu Canxi thường xảy ra dưới những điều kiện đất chua (pH thấp). Tất cả các dạng vôi thường chứa lượng Canxi cao, Canxi cũng hiện diện trong hầu hết các loại mùn hữu cơ đã ủ hoai mục, trong phân lân (Lân nung chảy, Super lân: 20% CaO). Dolomite( 30% CaO)… Hàng năm vào đầu mùa mưa, đặc biệt sau thời gian bị ảnh hưởng mặn, việc bón vôi (30-50kg/1000m2) sẽ có tác dụng rất tốt đối với sự sinh trưởng, phát triển của dừa.
- Nên chia phân ra bón nhiều lần trong năm, nếu có điều kiện nên khoảng 02 tháng bón phân một lần, các nghiên cứu trong nước cho thấy, việc tăng cường số lần bón phân trong năm, kết hợp tưới nước, che mát đất, giữ ẩm trong mùa khô là yếu tố hết sức quan trọng nhằm tăng năng suất, giảm hiện tượng dừa treo.
- Khác với một số quốc gia trồng dừa khác trên thế giới, nước ta có khí hậu nhiệt đới gió mùa, trong năm phân ra hai mùa mưa nắng rõ rệt, riêng vùng trồng dừa tại Bến Tre hàng năm thường bị nhiễm mặn, vì vậy việc bón phân cho dừa cũng phải có những điều chỉnh cần thiết để phù hợp điều kiện đặc thù.
Sau thời kỳ bị nhiễm mặn, bắt đầu bón phân hóa học cho cây thì nên chú ý bón sớm và bón phân có tỉ lệ phân lân và kali cao hơn chất đạm ở lần bón đầu tiên vì sau thời gian dài bị hạn-mặn, cây rất thiếu chất kali và có nhu cầu lân cao. Nếu bón phân Urea sớm và lượng nhiều, với mong muốn cây dừa sớm phục hồi như quan niệm một số người trồng dừa là không chính xác và dễ gây hiện tượng nứt rụng trái rất nhiều ở đầu vụ. Các lần bón sau có thể áp dụng theo quy trình bón thông thường đã được các cơ quan chuyên môn khuyến cáo. Ngoài việc tăng cường bón phân kali và lân ở đầu vụ, có thể sử dụng các loại tro bón cho dừa vì tro cũng có chứa nhiều chất lân, kali và các chất trung, vi lượng khác. Tương tự, việc giảm tỉ lệ phân đạm bón cho cây vào thời điểm “mưa dầm”, trời âm u (khoảng tháng 10 dương lịch) cũng cần chú ý áp dụng nhằm hạn chế hiện tượng nứt rụng trái, rụng hoa.
Trong thực tế sản xuất hiện nay, có người cho rằng dừa là cây “nhà nghèo”, nên không cần quan tâm nhiều đến việc đầu tư, chăm sóc, đây là quan điểm không phù hợp trong xu hướng thâm canh hiện nay và dễ dẫn đến việc các vườn dừa mau suy thoái, không phát huy tiềm năng năng suất. Dừa là cây ra trái quanh năm, cho nên đòi hỏi phải có nền đất trồng có độ màu mỡ nhất định và ổn định. Việc lạm dụng thuốc diệt cỏ, trồng dừa mật độ quá dày, trồng cây xen có khả năng cạnh tranh dinh dưỡng cao với dừa (như chuối xiêm, chuối sáp, tre…) nhưng không bổ sung phân bón đầy đủ, đúng kỹ thuật lâu dài sẽ dẫn đến hiện tượng suy thoái đất trồng.
Để sử dụng đất trồng dừa một cách hiệu quả, bền vững, nhà vườn nên trồng dừa có mật độ hợp lý (cây cách cây khoảng 8m đối với dừa cao và 6-7 mét đối với nhóm dừa lùn; trong trường hợp cần tăng hiệu quả trồng xen, tùy loại cây xen có thể tăng khoảng cách giữa hai cây dừa). Hiện nay, có nhiều mô hình canh tác trồng xen cây có múi, ca cao, măng cụt… đạt hiệu quả cao, điều này cũng phù hợp với các nghiên cứu trong và ngoài nước, cho thấy việc trồng xen hợp lý, đúng kỹ thuật không những làm tăng thu nhập mà còn giúp tăng năng suất dừa, cải thiện độ phì nhiêu đất trồng dừa. Ngoài việc trồng xen, các biện pháp bồi bùn, che đậy bờ dừa trong mùa nắng, bón phân hữu cơ là những giải pháp kỹ thuật tốt cần thường xuyên áp dụng trong sản xuất.
Dừa là cây trồng chính của Bến Tre, cho nên việc phát triển nghề trồng dừa theo hướng hiệu quả, bền vững luôn là mối quan tâm hàng đầu của tỉnh. Chính vì vậy bên cạnh việc ứng dụng các giải pháp kỹ thuật mới thâm canh vườn dừa thì các giải pháp liên kết sản xuất-tiêu thụ, phát triển chế biến sản phẩm dừa đi vào chiều sâu, quảng bá, mở rộng thị trường… hiện nay được các cấp, các ngành và tất cả những người trực tiếp trồng dừa đặc biệt quan tâm. Với tất cả sự kết hợp đồng bộ và hiệu quả từ các giải pháp trên, chắc chắn nghề trồng dừa tại Bến Tre sẽ tiếp tục có những bước phát triển tốt đẹp trong tương lai.
